Pas më shumë se një muaji që i janë nënshtruar bombardimeve të vazhdueshme, njerëzit e rrethuar të Rripit të Gazës po përballen tani me një tjetër kërcënim për jetën: sëmundjen.
Mbipopullimi në strehimore, një prishje e higjienës bazë, numri në rritje i të vdekurve të pavarrosur dhe mungesa e ujit të pijshëm të pastër e kanë lënë enklavën “në greminën e shpërthimeve të mëdha të sëmundjeve”, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë.
Përhapja e lehtë e sëmundjeve infektive në kushte lufte mund të jetë po aq shkatërruese sa sulmet ajrore për shëndetin dhe vdekshmërinë – nëse jo më shumë, shkruan burimi The Conversation përcjell Gazeta Shneta.
Sëmundja tashmë është e shfrenuar
Historia ka vërtetuar herë pas here se zonat e luftës mund të jenë një terren pjellor për sëmundje.
Kudo ku njerëzit e varfër dhe me burime të pamjaftueshme grumbullohen për strehim ose akses në burime – shpesh në objekte me kushte të papërshtatshme jetese, shërbime sanitare ose akses në ujë të pastër – është i prirur për përhapjen e sëmundjeve.
Kjo mund të jetë nëpërmjet transmetimit të ajrit ose pikave, ushqimit ose ujit të kontaminuar, vektorëve të gjallë si pleshtat, mushkonjat ose morrat, ose plagët e pastruara dhe të menaxhuara në mënyrë jo të duhur.
Në çdo situatë konflikti të armatosur apo zhvendosje masive, kërcënimi i sëmundjeve infektive është ndër shqetësimet kryesore të profesionistëve të shëndetit publik. Dhe që nga fillimi i fushatës së bombardimeve izraelite, ekspertët kanë parashikuar pasoja të rënda shëndetësore për Gazën.
Sistemi shëndetësor i Gazës, një nga vendet me popullsi më të dendur në botë, ka qenë prej kohësh i rrënuar nga financimi i pamjaftueshëm dhe efektet e bllokadës së vendosur nga Izraeli në 2007.
Sëmundja e shkaktuar nga uji ishte tashmë një shkak kryesor i vdekshmërisë së fëmijëve – rezultat i kontaminimit të pjesës më të madhe të ujit të Gazës.
Në fillim të vitit 2023, rreth 97% e ujit në enklavë ishte i papërshtatshëm për t’u pirë dhe më shumë se 12% e rasteve të vdekshmërisë së fëmijëve u shkaktuan nga sëmundjet e ujit të papijshëm si ethet tifoide, kolera dhe hepatiti A, që janë shumë të rralla në zonat me funksionalitet dhe sistemet adekuate të ujit.
Vitet e fundit janë raportuar edhe forma të tjera të përhapjes së sëmundjeve infektive.
Gaza kishte përjetuar disa shpërthime të mëparshme të meningjitit – një inflamacion i indeve që rrethojnë trurin dhe palcën kurrizore të shkaktuar zakonisht nga infeksioni – veçanërisht në vitet 1997, 2004 dhe 2013.
Në fund të vitit 2019, një shpërthim i vogël i fruthit – një virus shumë ngjitës, i transmetuar nga ajri – u raportua në Gaza, me pothuajse gjysmën e rasteve të raportuara në njerëz të pavaksinuar.
Pavarësisht nga një shkallë relativisht e lartë e vaksinimit në Gaza në përgjithësi, këto boshllëqe në vaksinim dhe paaftësia për t’iu përgjigjur shpejt shpërthimeve i atribuohen nga OBSH “rënies së vazhdueshme socio-ekonomike që nga viti 2009, konfliktit dhe mbylljes”.
Dhe pandemia COVID-19 goditi fort Rripin e Gazës, e përkeqësuar nga bllokada izraelite që pengoi ose vonoi importin e pajisjeve jetike mbrojtëse personale, kompleteve të testimit dhe vaksinave.
Një sistem i mbingarkuar
Cënueshmëria e kujdesit shëndetësor të Gazës nënkuptonte që nga fillimi i konfliktit të fundit, organizata të tilla si OBSH shprehën shqetësimin se dhuna dhe privimi mund të mposhtnin shpejt sistemin.
Ka disa mënyra se si lufta në përgjithësi, dhe konflikti në Gaza në veçanti, përshpejton dhe promovon rrezikun e sëmundjeve infektive.
Pothuajse njëkohësisht me fillimin e fushatës së bombardimeve, Izraeli vendosi kushte rrethimi në Gaza. Kjo pengoi importin e karburantit të nevojshëm për funksionimin e gjeneratorëve për infrastrukturën jetike. Gjeneratorët nevojiten sepse Izraeli mbylli energjinë elektrike në Gaza.
Duke qenë se karburanti ka mbaruar në thelb ditët e fundit, kjo do të thotë se nuk ka energji për impiantet e shkripëzimit ose për grumbullimin e mbetjeve të ngurta. Si pasojë, shumë njerëz janë detyruar të konsumojnë ujë të kontaminuar ose të jetojnë në kushte ku mbartësit e gjallë të sëmundjeve, si brejtësit dhe insektet, lulëzojnë.
Edhe furnizimet bazë të pastrimit janë të pakta dhe pajisjet e përdorura për të sterilizuar gjithçka, nga pajisjet mjekësore deri te shishet e bebeve janë të pafuqishme.
Këto kushte johigjienike vijnë ndërsa qindra mijëra palestinezë në Gaza përpiqen të ikin nga bombardimet në ato pak vende të mbetura për t’u strehuar. Kjo ka shkaktuar mbipopullim masiv, i cili rrit rrezikun e shpërthimit të një sëmundjeje infektive.
Fëmijët veçanërisht të prekshëm
Tashmë, OBSH ka raportuar tendenca shqetësuese që nga mesi i tetorit 2023, duke përfshirë më shumë se 44,000 raste të diarresë në Gaza.
Diarreja është një rrezik i veçantë për fëmijët e vegjël që janë të prirur për dehidrim të thellë. Kjo gjendje përfaqëson shkakun e dytë kryesor të vdekjes në mbarë botën tek fëmijët më të vegjël se pesë vjeç. Gjysma e rasteve të diarresë të raportuara në Gaza që nga fillimi i fushatës së bombardimeve izraelite kanë qenë te fëmijët nën 5 vjeç.
Ndërkohë, janë raportuar afro 9000 raste zgjebe—një skuqje e lëkurës e shkaktuar nga marimangat—ashtu si edhe më shumë se 1000 raste të lisë së dhenve.
Janë dokumentuar më shumë se 70,000 raste të infeksioneve të rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, shumë më të larta se sa do të pritej ndryshe. Këto janë vetëm raste që janë raportuar, padyshim që janë të sëmurë edhe më shumë njerëz që nuk kanë mundur të shkojnë në një institucion shëndetësor për diagnostikim.
Raportet për përhapjen e lisë së dhenve dhe infeksioneve të rrugëve të sipërme të frymëmarrjes si gripi dhe COVID-19 janë veçanërisht të rrezikshme duke pasur parasysh se oraret e vaksinimit të fëmijëve janë duke u ndërprerë shumë nga konflikti.
Infeksionet e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes përkeqësohen gjithashtu nga sasia e pluhurit dhe ndotësve të tjerë në ajër për shkak të shkatërrimit të ndërtesave gjatë bombardimeve.
Pastaj është ndikimi i drejtpërdrejtë i fushatës së bombardimeve. Mungesa e antibiotikëve—për shkak të rrethimit dhe shkatërrimit të objekteve shëndetësore—do të thotë që mjekët nuk janë në gjendje të trajtojnë në mënyrë adekuate mijëra pacientë me plagë të hapura ose që kanë nevojë për operacione mjekësore, përfshirë amputimet.
Më shumë vdekje dhe vuajtje
Kontrollet e dobëta të parandalimit të infeksionit, shkalla e lartë e viktimave dhe përqendrimet e larta të metaleve të rënda toksike, ndër faktorët e tjerë, që po çojnë në raporte të rezistencës antimikrobike, e cila ndodh kur bakteret dhe viruset evoluojnë me kalimin e kohës për të mos iu përgjigjur më antibiotikëve dhe medikamenteve të tjera antimikrobiale. Kjo ka potencialin të çojë në probleme shëndetësore shumë kohë pas ndalimit të bombardimeve.
Tendenca të ngjashme u panë gjithashtu në Irak, ku nivelet e rezistencës antimikrobike mbeten të larta pavarësisht kulmit të fushatave të bombardimeve që përfunduan shumë vite më parë.
Dhe me shumë trupa të shtrirë nën rrënoja, të paaftë për t’u tërhequr, dhe me nevojën e gërmimit të varrezave të shumta masive pranë vendeve ku njerëzit janë strehuar, ekziston gjithashtu rreziku në rritje i sëmundjeve që lindin nga pamundësia për të asgjësuar siç duhet të vdekurit.
Ndërsa imazhet dhe fotot nga Gaza të zonave dhe njerëzve që janë bombarduar janë shkatërruese dhe kanë shkaktuar një numër të madh vdekjesh – të paktën 12,000 nga mesi i nëntorit, sipas autoriteteve shëndetësore të Gazës – përhapja e shpejtë e sëmundjes infektive ka aftësinë të shkaktojë vdekshmëri dhe vuajtje edhe më e madhe për një popullsi të rrëmbyer prej javësh në bombardime të vazhdueshme. /Gazeta Shneta/