Termi ‘psikozë’ u prezantua në shekullin e 19-të me kuptimin e sëmundjes mendore ose çmendurisë. Pas përcaktimit të patologjisë, u shfaq nevoja në një nivel konceptual për të nënndarur disa nga këto sëmundje me emrin neurozë. Që atëherë, të dy termat kanë evoluar në nivele të ndryshme.
Çfarë është çrregullimi psikotik?
Në ditët e sotme, çrregullimi psikotik i referohet një çrregullimi të rëndë psikiatrik që karakterizohet nga shkëputja nga rrethina, vështirësi të mëdha në fillimin e aktiviteteve dhe ndjenja autentike ndaj njerëzve të tjerë. Pra, ka një ndryshim të rëndë të ekuilibrit psikik të individit me dëmtim të testit të realitetit dhe çrregullime formale të të menduarit, shkruan Emergency Live, transmeton Gazeta Shneta.
Simptomat e psikozës
Çrregullimet psikotike karakterizohen nga deluzione, halucinacione, të menduarit dhe sjelljen e çorganizuar dhe simptoma negative (DSM-5, 2013).
Simptomat psikotike mund të grupohen në:
– Çrregullime të formës së mendimit: ndryshime në rrjedhën ideore, deri në fluturim të ideve dhe inkoherencë, ndryshim i lidhjeve asociative. Rrjedhimisht, tangjencialiteti mund të ndodhë deri në atë masë që komunikimi efektiv është i dëmtuar.
– Çrregullime të përmbajtjes së mendimit: ideimi mbizotërues ose deluzional (të ashtuquajturat deluzione); në veçanti është e njohur e ashtuquajtura paranoja. Përmbajtja e iluzioneve mund të jetë e llojeve të ndryshme: përndjekje, referimi, somatike, fetare ose madhështore.
– Çrregullime të perceptimit ndijor: halucinacione dëgjimore, vizuale, nuhatëse, prekëse, shije. Megjithatë, halucinacionet dëgjimore janë më të zakonshmet në çrregullimet psikotike dhe shfaqen në formën e zërave, të njohur ose të panjohur.
Karakteristikat dhe manifestimet e psikozës
Një person me simptoma psikotike mund të mos jetë në gjendje të përballojë problemet e tij ose të saj të përditshme, sepse ai ose ajo nuk mund të mendojë më qartë ose sepse është i bindur se diçka ose dikush po ndikon në mendimet e tij ose të saj.
Me psikozë, personi mund të mos jetë më në gjendje të punojë si më parë, sikur të ketë humbur aftësinë për të bërë gjërat që dikur ishin në gjendje t’i bënte ose sikur të mos përqendrohej më në marrjen e vendimeve.
Përveç kësaj, ai ose ajo mund të ketë vështirësi të flasë me njerëz të tjerë ose të mos kënaqet më duke e bërë këtë.
Fillimi dhe zhvillimi i çrregullimeve psikotike
Çrregullimet psikotike në përgjithësi fillojnë në adoleshencë dhe në moshë madhore të hershme dhe janë pothuajse gjithmonë rezultat i faktorëve organikë, psikologjikë dhe kushtetues.
Simptomat prodromale shpesh mund t’i paraprijnë fazës aktive dhe simptomat e mbetura (halucinacione dhe deluzione nën prag dhe simptoma negative) mund ta pasojnë atë.
Së fundi, tërheqja sociale dhe simptomat depresive shpesh përbëjnë shenjat e para të çrregullimit.
Faktorët e rrezikut për çrregullime psikotike
Shkaqet e psikozës ende nuk janë identifikuar qartë. Supozohet gjerësisht se janë të përfshirë faktorë biologjikë, gjenetikë, psikologjikë dhe socialë.
Ka të ngjarë që këta faktorë mund të krijojnë një cenueshmëri te disa njerëz ndaj zhvillimit të çrregullimeve psikotike; kjo cenueshmëri në kushtet e stresit veçanërisht të theksuar ose kronik mund të lejojë zhvillimin e çrregullimeve të tilla.
Çrregullimet ose format kryesore psikotike të psikozës janë:
- Skizofrenia;
- Çrregullim delusional;
- Çrregullimi skizofreniform;
- Çrregullimi skizoafektiv;
- Çrregullim i shkurtër psikotik;
- Trajtimi i psikozës;
- Terapia me barna.
Trajtimi i psikozës synon të rivendosë funksionimin e duhur biokimik të sistemit nervor qendror.
Në përgjithësi, trajtimi i psikozës, veçanërisht në fazën akute, është farmakologjik (tani ka shumë barna të reja antipsikotike), të cilave është thelbësore t’i lidhet një ndërhyrje psikoterapeutike-rehabilituese.
Psikoterapia kognitive-sjellëse
Ndërhyrjet psikoterapeutike fokusohen në mësimin e aftësive sociale dhe punën me familjen përmes ndërhyrjeve psiko-edukative për psikozën.
Këto ndihmojnë anëtarët e familjes të përballen me sëmundjen dhe promovojnë mbështetjen e tyre reciproke.
Në mënyrë të veçantë, ndërhyrjet psikologjike kognitive-sjellëse synojnë të reduktojnë disrregullimin emocional dhe aftësitë e kufizuara që vijnë nga simptomat psikotike duke mësuar aftësi specifike dhe më funksionale.
Ato synojnë gjithashtu të rrisin ndërgjegjësimin e pacientit për çrregullimin e tyre dhe të nxisin pajtueshmërinë me trajtimin farmakologjik.
Kjo është për të parandaluar izolimin social dhe për të reduktuar/reduktuar rikthimet e mundshme psikopatologjike./Gazeta Shneta/