Këtë javë në rubrikën Mjeku i Javës në Gazetën Shneta është doktoresha po ashtu specialiste e biokimisë klinike, Lendita Ukelli-Jerliu.
Dr. Lendita Ukelli Jerliu është doktoreshë – specialiste e biokimisë klinike, e diplomuar në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Prishtinës. Pas përfundimit të studimeve të mjekësisë së përgjithshme, ajo ka vazhduar për të specializuar në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës (QKUK) në Klinikën e Biokimisë. Aktualisht, ajo punon në Qendrën Kryesore të Mjekësisë Familjare në Obiliq.
Roli i një biokimiste përfshin analiza dhe interpretim të te dhenave biokimike për diagnozën dhe monitorimin e sëmundjeve. Ata kryejnë analiza të ndryshme, ndihmojnë në diagnostikim, monitorojnë trajtimet, kontribuojnë në kërkime shkencore dhe ofrojnë këshillim për mjekë dhe personelin shëndetësor. Kontribuimi i tyre ndihmon në kuptimin e proceseve biokimike në organizëm dhe përmirësimin e kujdesit shëndetësor.
Intervista e plotë:
Cilat janë analizat apo testet që duhet t’I kryej një person brenda një viti për të mësuar gjendjen shëndetësore?
Analizat apo testet e gjakut që duhet kryhen brenda një viti mund të ndryshojnë në bazë të faktorëve të ndryshëm, si: mosha, gjinia, historia mjekësore, shqetësimet individuale dhe faktorëve të tjerë. Disa nga analizat ose parametrat që shpesh rekomandohen për të monitoruar gjendjen shëndetësore janë: hemogrami, testi i glukozës dhe Hba1c, lipidogrami, testet e funksionit të mëlçisë, testet e funksionit të veshkëve, testet e markuesve të inflamacionit, testet e funksionit të tiroides, testet e vitaminave dhe mineraleve.
Pse janë të rëndësishme këto analiza?
Këto analiza janë të rëndësishme sepse ato ofrojnë informacione të vlefshme për funksionimin e organeve të ndryshme, zbulojnë sëmundje dhe ndihmojnë në monitorimin dhe menaxhimin e këtyre problemeve shëndetësore.
Cili është roli i hemogramit, çfarë tregon?
Hemogrami (pasqyra e plotë e gjakut) është analizë themelore laboratorike e gjakut, e cila bëhet për vlerësimin e përgjithshëm të gjendjes shëndetësore dhe për zbulimin e çrregullimeve të ndryshme, siç janë: anemia, infeksioni, sëmundjet virale, gjendja e ushqyerjes së organizmit dhe ekspozimi ndaj materieve toksike. Pasqyra e plotë e gjakut përfshin numrin e eritrociteve, trombociteve dhe leukociteve, konstantat e eritrociteve, hemoglobinën dhe hematokritin, konstantat e trombociteve, pasqyrën diferenciale të gjakut (5 nëntipet e leukociteve; neutrofilet, eozinofilet, bazofilet, monocitet dhe limfocitet).
Anomalitë në numërimin e qelizave të kuqe të gjakut, qelizave të bardha të gjakut dhe trombociteve mund të japin të dhëna të rëndësishme në lidhje me gjendjen themelore shëndetësore.
Për shembull:
- Numri i ulët i qelizave të kuqe ose nivelet e ulëta të hemoglobinës mund të tregojë anemi.
- Numri i rritur i leukociteve mund të tregojë një infeksion ose inflamacion.
- Numri jonormal i trombociteve mund të tregojë për një çrregullim të gjakderdhjes ose rritje të rrezikut të koagulimit.
Cili është roli i CRP-së dhe çfarë tregon?
CRP ose proteina C-reaktive është një proteinë e prodhuar nga mëlçia, niveli i së cilës rritet në përgjigje të inflamacionit. Roli i kësaj proteine në trup është që të ndihmojë sistemin imunitar të përgjigjet ndaj infeksionit, lëndimit ose inflamacionit. Këtu është një përmbledhje e rolit dhe rëndësisë së CRP:
- CRP është një marker i ndjeshëm i inflamacionit. Kur ka inflamacion në trup, qoftë për shkak të infeksionit, lëndimit ose arsyeve të tjera, mëlçia lëshon CRP në qarkullimin e gjakut.
- Nivelet e ngritura të CRP mund të përdoren si një marker për vlerësimin e rrezikut të sulmeve në zemër dhe goditjeve në tru.
- Nivelet e CRP mund të monitorohen pas operacionit për të vlerësuar shtrirjen e traumës së indeve dhe përgjigjen e trupit ndaj procedurës kirurgjikale.
- Nivelet e ngritura të CRP mund të tregojnë inflamacion kronik, i cili mund të shoqërohet me gjendje si artriti ose sëmundjet autoimune.
Interpretimi i rezultateve:
- Nivelet normale: Në individë të shëndetshëm, nivelet e CRP janë zakonisht të ulëta. Megjithatë, ato mund të rriten me shpejtësi në përgjigje të inflamacionit.
- Nivele të ngritura: Nivelet më të larta të CRP sugjerojnë praninë e inflamacionit, por ato nuk e përcaktojnë me saktësi shkakun specifik. Zakonisht nevojiten teste shtesë dhe një vlerësim klinik i plotë për të identifikuar burimin e inflamacionit.
Cili është roli i Biokimisë në përgjithësi për diagnostifikimin e sëmundjeve?
Biokimia luan një rol vendimtar në diagnostifikimin e sëmundjeve duke ofruar njohuri për ndryshimet biokimike që ndodhin në trup si rezultat i gjendjeve të ndryshme shëndetësore. Testet diagnostike përfshijnë analizën e biomolekulave të ndryshme, si proteinat, enzimat, lipidet, karbohidratet dhe acidet nukleike, në mostrat biologjike si gjaku, urina dhe indet. Informacioni i fituar përdoret për të kuptuar funksionet fiziologjike, për të identifikuar anomalitë dhe për të diagnostifikuar sëmundjet. Këto janë disa teste/analiza të cilat mundësojnë diagnostifikimin e sëmundjeve: Identifikimi i biomarkerëve, hemogrami, analiza e enzimeve, nivelet e hormoneve, çrregullimet metabolike, testimi gjenetik, analiza e proteinave, analiza e elektrolitëve, analizat imunologjike etj.
Pra, biokimia është një fushë thelbësore në diagnostifikimin, monitorimin dhe trajtimin e sëmundjeve të ndryshme.
/GazetaShneta/